Zespół Szkół nr 1 im. Anny Wazówny w Golubiu-Dobrzyniu

Anna Wazówna urodziła się 17, a według nowego kalendarza 31 maja 1568 r. na zamku w szwedzkiej Eskilstunie. Jej matką była polska królewna Katarzyna Jagiellonka, siostra Anny Jagiellonki i Zygmunta Augusta, córka Bony Sforza i Zygmunta Starego. Ojcem Anny był książę finlandzki, późniejszy król Szwecji, zwany Janem III, średni syn założyciela dynastii Wazów Gustawa I.

Początkowo Anna przyjęła wyznanie katolickie, lecz później konwertowała do wiary luterańskiej. W wielu pracach historycznych przedstawiony został pogląd, że przyczyną odejścia Anny od wiary katolickiej miało być złe wrażenie, jakie wywarły na młodej królewnie przedśmiertne rozmowy jej matki ze spowiednikiem Warszewickim. Niespełna 15‑letnia Anna, ukryta za kotarą łóżka, miała być świadkiem obaw cierpiącej Katarzyny o kształt świata pozagrobowego. Wówczas to przerażoną apokaliptyczną wizją Jeziora ognia i siarki Katarzynę miał Warszewicki pocieszyć mówiąc, zgodnie z relacjami dawnych historyków szwedzkich, że tę wersję wymyślono specjalnie dla prostych ludzi. Niezależnie od przyczyn konwersji Anny Wazówny można przyjąć, że przemiana była stopniowa, dojrzała i świadoma, gdyż poparta studiami, wskutek których królewna umacniała się w swej nowej wierze.

Anna wielokrotnie była obiektem planów matrymonialnych, które nigdy nie doszły do skutku. Każdorazowo podyktowane były one względami politycznymi.

W 1604 r. brat Zygmunt nadał jej starostwo brodnickie, a w 1611 r. - golubskie, którymi administrowała aż do śmierci. Na powierzonych sobie terenach prowadziła działalność budowlaną, stworzyła azyl wyznaniowy dla ludności protestanckiej. W Warszawie posiadała od 1622 r. własny pałac w miejscu obecnego Pałacu Kazimierzowskiego. Anna panowała w Golubiu w charakterze starościny w latach 1611-1625 i przebudowała miejscowy zamek ze stylu gotyckiego na renesansowy. Założyła również piękne ogrody na terenach przyległych do zamku, w których prawdopodobnie wyhodowała po raz pierwszy w Polsce tytoń, z nasion przywiezionych jej przez posłów tureckich, którzy przybywali do króla polskiego.

Zmarła na zamku w Brodnicy 6 lutego 1625 r. Pochowana została w Toruniu dopiero w 1636 r. w kościele NP. Marii, ówcześnie luterańskim, w grobowcu z czarnego i białego alabastru.

Opracowanie na podstawie książki Alicji Saar-Kozłowskiej „Infantka Szwecji i Polski - Anna Wazówna”, Toruń 1995